ANTZINAROA

axlorreko harria

43,000 BCE

Axlorreko harriak 45 000 urte inguru ditu. Gainazal lau batean, kolpe txikiak emanez, gurutzatzen diren bi marra grabatu zituzten.

Altxerreko pinturak

37,000 BCE

Altxerri haitzuloan (Aia), ehunetik gora animalia daude irudikatuta, bisonteak gehienbat, baina baita elur‑oreinak, ahuntzak, azeriak, arrainak, zaldiak, uroak eta oreinak ere. Gainera, bi irudi antropomorfo ageri dira, eta hori ez da ohikoa Euskadiko labar‑artean. Grabatuek pinturek baino hobeto iraun dute, haitzuloan hezetasun handia baitago. Berriki egindako ikerketen arabera, pintura batzuek 39 000 urte izango zituzten (Europako zaharrenak).

Santimamiñe eta Ekaingo pinturak

Period: 14,000 BCE to 12,000 BCE

Santimamiñe haitzuloa 1916. urtean aurkitu zuten. Euskadin induskatutako Historiaurreko lehen haitzuloetako bat izan zen. Haitzuloan irudikatutako animalia gehienak ikatzez eginak daudenez, beltza da kolore nagusia. Animalia gutxi batzuk horman ebakita daude. Ekain haitzuloan (Deba), duela 14 000 urte inguruko pinturak daude, eta nabarmentzekoa da animalia-mota asko daudela irudikatuta, zaldiak batez ere. Kolore erabilienak gorria eta beltza dira.

Euskal herriko lehen herrixkak

5500 BCE

Badakigu garai hartan zer tribu zeuden gaur egungo Euskal Autonomia Erkidegoko lurraldean, baina ez dugu garai hartako ebidentzia arkeologiko handirik. Erromatarren aurreko herrixka ikertuenak Araban daude. Une gorena K.a. 400etik 200era bitartean izan zuten, eta zeltiberiarren eragin handia izan zuten.

Sumer

3500 BCE

• Nekazarien kultura
• Hiri handiak sortu independienteak
• Ur Uruk

Hiri-estatuen sorrera

3500 BCE

k.a 3500 eta 2000 urteen artean. Behe Mesoponamiako Sumer eskualdean nekazarien kultura garrantzitsu bat garatu zen eta zenbait

Hiri estatuak

Period: 3500 BCE to 2000 BCE

K.a. IV. milurtekotik aurrera, Ilgora Emankorra izenez ezagutzen den aurreneko zibilizazio hiritar handiak sortu ziren: Mesopotamia eta Egipto.
Ibai handiek(Tigris/Eufrates) bustitzen dituzten lur-eremu horietan, nekazaritza-produktuen ekoizpena handitu zen. Hiri handiak sortu ziren, eta artisautza eta merkataritza garatu ziren.
Zibilizazio horietan sortu zen idazkerak antzinako herrien ezagutzan asko laguntzen digu. Idazkeraren asmakuntzarekin batera, historiaren ibilbidea abiatu zen.

Idazkera Mesopotamian

3300 BCE

IDAZKERA KUNEIFORMEA
- silabak
- 2 000 zeinu inguru
- Puntzoi baten bidez
- Buztinezko uholtxo umel batean > eguzkitan lehortu

Jeroglifikoak

3150 BCE

Egipton hasi ziren Jeroglifikoak idazten.

egiptoren batasuna

3000 BCE

K.a. V. milurtekoan, Egiptoko lurralde osoan sakabanatuta bizi ziren .Aurrerago, K.a. 3000. urtean, Egipto Beherea eta Garaia elkartu zituen.

Minostar kultura

2600 BCE

Kreta uhartean minostar kultura sortu zen. Kultura hark K.a. 2600. urtean jo zuen goiena. Uharte hartan, jauregi eder ugariko hiri bat gailendu zen, batik bat: Knosos.

Akad-eko erresumaren sorrera

2335 BCE

Ur-eko erresumaren sorrera

2110 BCE

Baniloriaren sorrera

1800 BCE

Aurrerago Goi mesopatamiako babilonia hiriak lurralde osoa konkistatu zuen, eta inperio bat sortu (k.a 1800an)

Hammurabiren kodea

1750 BCE

Hammurabi Babilion-ako errege izan zen garaian, ezagutzen den lehen lege-kodea egin zen.
Gizon batek:
Beste gizon bati, frogarik izan gabe, hilketa bat leporatzen baldin badio, heriotza-zigorra izango du.
Lapurtzen baldin badu, heriotza-zigorra izango du.
Aita jotzen baldin badu, eskua moztuko zaio.
Beste gizon baten semeari begia ateratzen baldin badio, begia aterako zaio.
Justiziarekin gairen bat duen hiritarrak(…)kode honetako testua irakurraraziko du. Orduan jakingo du dagokion sententzia.

mizenastar kultura

Period: 1600 BCE to 1200 BCE

Peloponeson, mizenastar kultura sortu zuten akeoek, geroago: K.a. 1600etik 1200era bitartean.

Asiriar inperioaren sorrera

1300 BCE

erromarren sorrera

753 BCE

erreplublicaren hasiera

509 BCE

Delosko Liga

477 BCE

Persiarrek berriro eraso egin ziezaieketela eta, badaezpada ere militarki antolatzeko, Delosko Liga (K.a. 477) sortu zuten: zenbait hiriren elkartea, Atenas buru zuela. Polis bakoitzak ontziak eta dirua jartzen zituen, ontzidi bat izateko, eta Atenas zergak biltzeaz arduratzen zen, eta Delos uhartean gordetzen zituen (Delosko altxorra).

Peloponesoko Gerrak

Period: 431 BCE to 404 BCE

Peloponesoko Gerrak hasi ziren horrela (K.a. 431- 404). Amaiera latza izan zuen Atenasentzat: erabat suntsituta geratu zen, eta haren aliatuak ere bai.

Alexandro

Period: 356 BCE to 323 BCE

Alexandro (K.a. 356 - 323) Filipo Mazedoniakoa erregearen semea zen. Aristoteles filosofoa izan zuen irakasle, Homeroren lanak miresten zituen, eta Akiles bezalakoa izan nahi zuen: Iliada poeman troiarren aurka borrokatu zen elezaharretako heroi handi haren antzeko, hain zuzen.

Egiptora iristea

333 BCE

Granikotik Siriara jo, eta Dario III.a azpiratu zuen, Issosen (K.a. 333). Gero, Egiptorantz abiatu zen, eta heroien pare hartu zuten han.

Persiako inperioaren porrota

331 BCE

Alexandrok Persiako inperioa inbaditu eta hango hiri handiak konkistatu zituen (Susa eta Persepolis). Gaugamelako Guduan, behin betiko garaitu zuen Dario (K.a. 331).

grakoren errebolta

133 BCE

inperioaren hasiera

27 BCE