-
Montesquieu: Gutun persiarrak
Charles Louis de Secondat, señor de la Brede y baron de Montesquieu zen. 1689ko urtarrilaren 18an jaio zen eta 1755ko otsailaren 10ean hil egin zen.
Gutun persiarrak 1717an idatzi zuen, Desmolets idazlearen lagunak irakurri zuen lehen aldiz, eta uda hartan bertan inprimatu zuen Amsterdamen sinadurarik gabe eta aztarna faltsu batekin. Bestseller bihurtu ondoren Luis XV.aren lehen ministroak, Dubois kardinalak, eta, azkenik, Egoitza Santuak 1762an Indizean sartuta debekatu zuen. -
Daniel Defoe: Robinson Crusoe
1660 urriak 10ean jaio zen eta 1731ko apirilak 24/ maiatzak 5ean hil egin zen.
Idazle, kazetari eta panfletario ingelesa izan zen, mundu osoan ezaguna Robinson Crusoe eleberriagatik. Defoe garrantzitsua da eleberriaren lehen lantzaileetako bat izateagatik, Ingalaterran ezaguna egin zen eta eleberrigile ingeles guztien aita titulua ere jaso zuen genero literarioa.
Idazle ingeles ospetsuaren lanik ospetsuenetako bat da eta konsideratuta lehenengo nobela ingelesa. -
D. Defoe: Moll Flanders
Defoek 1722an idatzitako novela izan zen.
Daniel Defoe Kazetari gisa lan egin ondoren idatzi zuen lan hau, eta dagoeneko idazle aitortua izanik, 1719an, Robinson Crusoe eleberria argitaratzeari esker. Politikan bere inplikazioak garai honetan jada gutxitzen ari ziren arren. -
J.Swiften Gulliver-en bidaiak
Jonathan Swift Dublinen 1667ko azaroak 30an jaio zen eta 1745ko urriaren 19an hil egi zen.
Idazle satiriko irlandarra izan zen. Bere lanik ezagunena, Gulliverren bidaia, giza gizarteari egindako kritika zorrotza da, hain bereizgarria den estiloan, non «Swiftiano» izena eman diote.
Idazle eta kleriko irlandarraren satira bat da, prosa3 - 4 - Prosa3 duena. -
Voltaire: Filosofia gutunak
François-Marie Arouet Voltaire bezala ezagunagoa, Parisen, 1694ko azaroaren 21ean jaio eta 1778ko maiatzaren 30ean hil zen.
Voltairek idatzitako saiakera sorta bat da, 1726 eta 1729 bitartean Ingalaterran bizi izandako esperientzietan oinarritua.
Hasieran ingelesez argitaratu zen 1733an eta gero frantsesez hurrengo urtean, non frantziar gobernu sistemaren aurkako erasotzat hartu zen eta berehala ezabatua izan zen. -
Montesquieu: Legeen izpiritua
Charles Louis de Secondat, señor de la Brede y baron de Montesquieu publikatu zuen 1748an, Teoria politikoari eta zuzenbideari buruzko tratatu konparatua da.
Bertan, Ingalaterrako eredu politikoa birsortzen du germaniarrengandik hartua, aldi berean botere-banaketaren eta monarkia konstituzionalaren sistema, bere espezieko onena despotismoaren aurkako bermetzat jotzen duena.
Egile frantsesaren arabera, botere betearazle, legegile eta judizialak ez dira esku beretan kontzentratu behar. -
Voltaire: Luis XV.aren mendea
Luis XIV.aren mendea Voltaire filosofo, historialari, poeta eta literaturgile frantsesak 1751. urtean idatzitako literatur lana da.
Eliza katolikoak 1753an Debekatutako Liburuen Indizean sartu zuen.
Errege baten istorioaz gain, Aurrerapenaren gaiari buruzko planteamendu bat da, eta hori bihurtu da bere helburu nagusia. Voltairek uste zuen historiaren aurrerapena erlatiboa zela, baina hori bai aurki zitekeela. -
D´Alembert: Filosofia osagaiak
Jean le Rond D'Alembert Parisen, 1717ko azaroaren 16an jaio zen eta 1783ko urriaren 29an hil zen.
Matematikari, filosofo eta entziklopedista frantsesa izan zen, mugimendu ilustratuaren adierazle nagusietako bat. Diderotekin L 'Encyclopédie sortzeagatik eta matematikaren arloan ekuazio diferentzialei eta deribatu partzialei dagokienez egindako lanagatik ospetsua izan zen.
D 'Alembert sentsualismoaren aldekoa zen, eta sortzetiko ideien teoria kartesiarraren etsaia. -
Voltaire: Kandido
Voltaire filosofo ilustratuak 1759an argitaratutako ipuin filosofikoa da. Voltairek ez zuen inoiz argi eta garbi onartu Monsieur le docteur Ralph ezizenarekin sinatutako eleberri eztabaidatuaren egilea izatea.
Lanak, ikuspegi sardonikotik, Kandido protagonistaren gorabeherak kontatzen ditu, leibniziar baikortasunaren aginduarekin izandako lehen topaketan. -
J.J. Rousseau: Eloisa berria
Jean-Jacques Rousseau Geneva, 1712ko ekainaren 28an jaio zen eta Ermenonville, 1778ko uztailaren 2an hil zen.
Politikari suitzar frankofonoa izan zen. Idazlea, pedagogoa, filosofoa, musikaria, botanikaria eta naturalista izan zen aldi berean, eta ilustratu gisa definitu bazen ere, Ilustrazioaren ordezkari nagusienengandik bereizi zuten kontraesan sakonak aurkeztu zituen.
Novela honek eleberri epistolarra da, 1761ean argitaratua. Eloisaren eta Pedro Abelardoren istorioan oinarritzen da. -
J.J. Rousseau: Emilio
Jean-Jacques Rousseauk 1762an idatzitako gizakiaren izaerari buruzko tratatu filosofiko bat da, bere lan guztien artean onena eta garrantzitsuena zela uste zuena. Testuak gizabanakoak gizartearekin duen harremanari buruzko gai politiko eta filosofikoak jorratzen ditu, bereziki adierazten du gizabanakoak bere berezko ontasunari nola eutsi diezaiokeen.
Emilio, Lockeren hezkuntzari buruzko pentsamendu batzuekin batera, XVIII. mendeko hezkuntzari buruzko funtsezko lanetako bat da. -
Voltaire: Filosofia hiztegia
Hiztegi filosofikoa edo La Razón por el alfabeto Voltaireren obra bat da, 1764an Hiztegi filosofiko eramangarria izenburuarekin argitaratua. Alderdi filosofikoaren ideia nagusiak bilduko zituen hiztegi bat idazteko proiektua 1750 inguruan sortu zen Prusiako Federiko II.a erregearen zirkuluan. Entziklopedista frantsesak gidatu zuen zuhurtzia gaindituz, filosofoen ideiak jendeari erakusteko. -
Goethe: Werther gaztea
Johann Wolfgang von Goethe 1749ko abuztuaren 28an jaio zen eta Weimar, 1832ko martxoaren 22an hil zen. Alemaniar antzerkigile, eleberrigile, poeta eta naturalista izan zen.
Weather 1774.urtean argitaratu zuen.
Werther gaztearen penak eleberri epistolar erdiautobiografikoa da. Werther pertsonaia izaera sentibera eta pasionala duen gazte bat da, Werther beste emakume askoren interesa pizten duen gizon lerdena da. Charlottez, beste gizon batekin konprometituta dagoen emakume batez.